ΤΑ ΧΑΡΑΚΩΜΑΤΑ

Από τη θάλασσα της Μάγχης, στις ακτές του Βελγίου ως τα ελβετικά σύνορα, το Δυτικό μέτωπο σταθεροποιήθηκε, χτίστηκε θα έλεγε κανείς, σ' ένα πυκνό δίχτυ χαρακωμάτων. Προοδευτικά αυτό το είδος πολέμου κυριάρχησε στα υπόλοιπα μέτωπα του πολέμου: Στην Καλλίπολη, στις υπώρειες των ιταλοαυστριακών Άλπεων, στον Δούναβη, στη Γαλλικία, στις βόρειες προσβάσεις της Θεσσαλονίκης. Το γνώρισαν ακόμη και στα πιο ρευστά μέτωπα του πολέμου: το Ανατολικό Μέτωπο, πέρα από την Πρωσία, η Ουκρανία, ο Καύκασος, λιγότερο η μακρινή Μεσοποταμία και το Σινά. Οπωσδήποτε η εικόνα του πολέμου σφραγίστηκε από αυτό το είδος πολέμου. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ονομάστηκε πόλεμος των χαρακωμάτων. 

Πηγή: Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Οι Αιτίες ∙ Η Φρίκη ∙ Ο Μεσοπόλεμος. Από τη Σειρά Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας

"Η Μυστική Παπαρούνα"

Μπορείτε να παρακολουθήσετε το μικρό αυτό βίντεο που είναι βασισμένο στο κεφάλαιο "Η Μυστική Παπαρούνα" από το βιβλίο "Η ζωή εν τάφω" του Στρατή Μυριβήλη. Στο βίντεο αυτό αποτυπώνεται η  ζωή στα χαρακώματα και η φρίκη του πολέμου. 

Ημερολόγια από το μέτωπο

Βρίσκομαι στο χαράκωμα εδώ και τέσσερις ημέρες. Είναι τόσο λυπητερό να βλέπεις ανθρώπους να χάνουν τα αδέλφια και τους φίλους τους. Βλέπω ανθρώπους να κλαίνε, να πεθαίνουν από το κρύο, να ουρλιάζουν από τον φόβο τους. Οι παλιοί φαντάροι με στωικότητα, παρακολουθούν τη ρίψη των οβίδων. Ξέρουν να φυλάγονται απ' αυτές από τον ήχο που βγάζουν.

Όταν η μάχη σταματά ο δρόμος γύρω γύρω μυρίζει αίμα και πτώματα...

Πίσω μας αφήσαμε οικογένειες, παιδιά, φίλους και συγγενείς.

Αντίο φίλοι μας... 

Κλαούντια Μπραχιμετάι

Βρίσκομαι στο πρώτο χαράκωμα εδώ και δυο μέρες. Η μυρωδιά της καμένης ανθρώπινης σάρκας είναι παντού. Ουρλιαχτά πόνου και ο ήχος των χειροβομβίδων και των πολυβόλων, γδέρνουν τα αυτιά μου. Τη νύχτα είναι ήσυχα, αλλά αυτό δεν είναι καλό. Συνήθως καταστρώνουν σχέδια, ή ετοιμάζονται να ρίξουν βόμβες στα χαρακώματα, ή ακούμε τα φτυάρια του εχθρού την ώρα που φυτεύουν νάρκες. Οι ψείρες μας τσιμπάνε και η λάσπη έχει ύψος ένα μέτρο. Τα όπλα μας είναι πολύ κατώτερα από των εχθρών μας, αλλά εμείς πολεμάμε με λύσσα για την πατρίδα μας... 

Στέλλιος Μαγλουσίδης

Μετά από καιρό βρήκα την ευκαιρία να ξαναγράψω. Οι βροχοπτώσεις έχουν καταλάβει όλη την περιοχή και οι ψείρες μας κατατρώνε.

Εδώ και λίγες ημέρες βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή, στην οποία οι επιθέσεις γίνονται όλο και πιο συχνές. Έχουμε χάσει πολλές ώρες ύπνου και μαζί μ' αυτόν και τον προσανατολισμό μας. Οι τομές που βρισκόμαστε οδηγούν μπροστά, στις φωλιές των ελεύθερων σκοπευτών, στα παρατηρητήρια και στα κέντρα «ακοής».

Έχω καταλάβει ότι οι μεγάλες μάχες έχουν δύο πρόσωπα. Το ένα είναι το πλέον βασανιστικό και επίμονο. Είναι οι αδιάκοποι βομβαρδισμοί που προαναγγέλλουν και προετοιμάζουν το άλλο πρόσωπο της μάχης, το φοβερότερο, που είναι η έφοδος...

Μάντζαρη Γεωργία

Γράμμα από το μέτωπο

Αγαπημένη μου γυναίκα,

Έχουν περάσει πολλοί μήνες που έχω να σε δω. Πλέον είμαι στη δεύτερη γραμμή χαρακωμάτων. Ευτυχώς μέχρι τώρα έχω γλιτώσει τον θάνατο.

Στην πρώτη γραμμή τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα... Οι επιθέσεις ήταν κάτι το τρομακτικό. Μέσα στη νύχτα προσπαθούσαμε να κινηθούμε, αφουγκραζόμενοι τις κινήσεις του εχθρού, προς τα εχθρικά χαρακώματα για να τα αφανίσουμε. Ήταν πολύ ριψοκίνδυνα...

Τώρα όμως στη δεύτερη γραμμή τα πράγματα είναι καλύτερα. Ανάμεσα σε μας και στην Τρίτη γραμμή υπάρχει ένα πλήθος ορυγμάτων. Αυτό μας βοηθάει να επικοινωνούμε και να συνεργαζόμαστε καλύτερα. Κάποιες φορές χάνομαι κι ο ίδιος μέσα στον σχεδιασμό των χαρακωμάτων που έχουν φτιαχτεί έτσι για να παραπλανήσει τον εχθρό.

Οι αντίξοες συνθήκες είναι καθημερινό φαινόμενο. Στη διάρκεια της ημέρας σπάνιες ασθένειες και διάφορες ελλείψεις μας κρατάνε πίσω. Το τελευταίο διάστημα με απασχολεί μια αρρώστια που με έχει «λεηλατήσει» κι έχει πάρει την ικμάδα της νεότητάς μου. Βήχω συνέχεια και έχω υψηλό πυρετό και αισθάνομαι ότι σβήνω σιγά σιγά. Είμαι τυχερός που βρίσκομαι ακόμη στη ζωή. Οι περισσότεροι από την ομάδα μου λιγοψυχούν.

Σε λίγη ώρα οι άνδρες της πρώτης γραμμής θα επιτεθούν μέσα από το χώμα. Ευελπιστώ ότι όλα θα πάνε βάση σχεδίου. Αν είμαστε τυχεροί θα μπορέσουμε να ξαναδούμε το φως του ήλιου χωρίς τρόμο. Είναι κρίμα τόσο για μας, όσο και για τους εχθρούς να πολεμάμε χωρίς αποτέλεσμα.

Άραγε πότε θα τελειώσει αυτή η μάχη;

Αριστογένης Στανιμερόπουλος